نگاهی به سینما به عنوان ابزار قدرت نرم در تقویت دیپلماسی فرهنگی کشورها

به گزارش تجارت امروز؛ قدرت نرم، مفهومی است که به توانایی یک کشور در تأثیرگذاری بر دیگران از طریق جاذبه‌های فرهنگی، ارزشی و هویتی اشاره دارد؛ بی‌آنکه از اجبار یا فشار مستقیم استفاده شود. در این میان، سینما به دلیل زبان جهانی تصویر، ظرفیت بی‌بدیلی برای انتقال معنا، خلق روایت و بازنمایی هویت ملی دارد. فیلم‌ها می‌توانند تصویری الهام‌بخش از یک ملت ارائه دهند، همدلی میان فرهنگ‌ها ایجاد کنند و برداشت‌های ذهنی مخاطبان جهانی را به‌تدریج شکل دهند یا تغییر دهند. از همین رو، بسیاری از کشورها سینما را نه صرفاً یک صنعت فرهنگی، بلکه ابزاری راهبردی در خدمت منافع ملی و سیاست خارجی خود می‌دانند. این نوشتار با نگاهی تحلیلی، به بررسی سازوکارهای عمل‌کرد سینما به‌عنوان ابزار قدرت نرم، تفاوت رویکرد کشورها در بهره‌گیری از آن و ظرفیت‌های بالقوه سینمای ایران در تقویت دیپلماسی فرهنگی می‌پردازد.

در ادامه مصاحبه محمد حسین واحدی خبرنگار افتخاری تجارت امروز با خانم خالقی نژاد فوق دکتری علوم‌سیاسی را می‌خوانید:

سینما چگونه به عنوان ابزار قدرت نرم عمل می‌کند و چه مکانیسم‌هایی در این زمینه وجود دارد؟ و چگونه می‌تواند به ترویج ارزش‌ها، فرهنگ و منافع ملی یک کشور کمک کند.

نوشته های مشابه

• قیمت رسمی مرغ مشخص شد! + جزئیات ۱۴۰۴-۰۷-۲۰
• اولین واکنش ظریف به طرح شکایت نمایندگان مجلس از او/ حتما بخوانید ۱۴۰۳-۱۱-۱۰

سینما به عنوان یک ابزار قدرت نرم، از طریق مکانیسم‌های متعددی عمل می‌کند. این ابزار فرهنگی نه تنها قادر است تصویری جذاب از ارزش‌ها و سبک زندگی یک ملت ارائه دهد، بلکه می‌تواند به طور غیرمستقیم بر افکار عمومی جهانی تأثیر گذاشته و زمینه‌های همکاری‌های بین‌المللی را فراهم آورد. در عرصه دیپلماسی، سینما با ایجاد درک متقابل و همدلی بین فرهنگ‌ها، به کاهش تنش‌ها و تقویت روابط دوستانه کمک می‌کند و در نهایت، نقش بسزایی در ارتقای قدرت ملی و نفوذ فرهنگی یک کشور ایفا می‌کند.در مقابل نیز سینما می­تواند بر علیه یک فرهنگ و تمدن کشور و ملت دیگر ابزاری در دست مدیران سیاسی و فرهنگی قرار گیرد.اما چند نگته در خصوص کمک سینما به افزایش قدرت ملی دارای اهمیت است:

• اولا، سینما جاذبه فرهنگی ایجاد می‌کند. فیلم‌ها می‌توانند ارزش‌ها، سبک زندگی، هنر، معماری و مناظر یک کشور را به نمایش بگذارند و مخاطبان را به فرهنگ آن کشور علاقه‌مند کنند. این علاقه می‌تواند منجر به افزایش گردشگری، صادرات فرهنگی و تمایل به یادگیری زبان آن کشور شود.
• دوما، سینما تصویرسازی می‌کند. فیلم‌ها می‌توانند تصویر مثبتی از یک کشور در ذهن مخاطبان ایجاد کنند، کلیشه‌های منفی را از بین ببرند و درک متقابل بین فرهنگ‌ها را افزایش دهند. این تصویرسازی می‌تواند به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی بین کشورها کمک کند.
• سوما، سینما روایت‌سازی می‌کند. فیلم‌ها می‌توانند داستان‌های یک کشور را به زبان جهانی روایت کنند و به مخاطبان اجازه دهند تا با تاریخ، فرهنگ و چالش‌های آن کشور همدلی کنند. این روایت‌سازی می‌تواند به تقویت هویت ملی، ایجاد وفاق اجتماعی و ترویج ارزش‌های انسانی کمک کند.

مثلا فیلم‌های هالیوودی با ترویج ارزش‌های آمریکایی (مانند فردگرایی، آزادی، دموکراسی و کارآفرینی) به گسترش نفوذ فرهنگی ایالات متحده در جهان کمک کرده‌اند. فیلم‌هایی مانند “نجات سرباز رایان” حس وطن‌پرستی را در بین آمریکایی‌ها تقویت کرده و تصویر آمریکا به عنوان مدافع آزادی را در سطح جهانی ترویج داده‌اند. فیلم‌های بالیوودی در هند با به نمایش گذاشتن فرهنگ غنی هند، موسیقی، رقص و سنت‌ها، نه تنها در بین هندی‌های خارج از کشور حس تعلق ایجاد کرده‌اند، بلکه مخاطبان زیادی را در سراسر جهان جذب کرده‌اند. سینمای کره جنوبی نیز با داستان‌های جذاب، بازی‌های قوی و تولید باکیفیت، توانسته‌اند مخاطبان زیادی را در آسیا و فراتر از آن جذب کنند. سریال “بازی مرکب” (Squid Game) نمونه‌ای از این موفقیت است که ارزش‌های فرهنگی کره‌ای را به نمایش گذاشت و به سرعت به یک پدیده جهانی تبدیل شد.

یک کشور چگونه می‌تواند از سینما برای ارتقای منافع ملی خود (فراتر از مسائل اقتصادی و تجاری) استفاده کند؟

سینما می‌تواند به ارتقای منافع ملی یک کشور در ابعاد مختلف کمک کند و به عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی قدرت نرم، نقشی حیاتی در دیپلماسی فرهنگی ایفا می‌کند. این ابزار فرهنگی با خلق و انتشار روایت‌های جذاب، به طور عمیقی بر درک جهانی از یک ملت و ارزش‌های آن تأثیر می‌گذارد.

• از نظر اقتصادی: افزایش گردشگری، صادرات فرهنگی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد فرصت‌های شغلی در صنعت سینما و صنایع وابسته.
• از نظر سیاسی: بهبود روابط با سایر کشورها، تقویت جایگاه بین‌المللی، ترویج ارزش‌های سیاسی و ایجاد ائتلاف‌های فرهنگی.
• از نظر فرهنگی: تقویت هویت ملی، ترویج فرهنگ و زبان، ایجاد درک متقابل بین فرهنگ‌ها و مقابله با کلیشه‌های منفی.
• از نظر اجتماعی: ایجاد وفاق اجتماعی، ترویج ارزش‌های انسانی، افزایش آگاهی در مورد مسائل اجتماعی و تشویق به مشارکت مدنی.

برا مثال چین از طریق سینمای خود (به ویژه فیلم‌های تاریخی و اکشن) به تقویت حس غرور ملی، ترویج فرهنگ چینی و بهبود تصویر خود در سطح بین‌المللی می‌پردازد. فیلم‌هایی مانند “جنگجویان آسمان” (Sky Fighters) با نمایش قدرت نظامی چین، حس وطن‌پرستی را تقویت و تصویر چین به عنوان یک قدرت جهانی را ترویج می‌دهند. اگرچه رویکرد چین با چالش‌هایی نیز مواجه است. برخی از منتقدان معتقدند که این فیلم‌ها بیش از حد تبلیغاتی هستند و به واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی چین توجه کافی ندارند. همچنین، سانسور و محدودیت‌های اعمال شده بر سینماگران چینی می‌تواند خلاقیت و نوآوری را محدود کند.

سینما تا چه میزان می‌تواند بر افکار عمومی بین‌المللی تأثیر بگذارد؟ چه عواملی در این تأثیرگذاری نقش دارند؟

سینما می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر افکار عمومی بین‌المللی داشته باشد. این تأثیرگذاری به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• کیفیت فیلم: فیلم‌های باکیفیت با داستان‌های جذاب، بازی‌های قوی و تولید حرفه‌ای، مخاطبان بیشتری را جذب می‌کنند و تأثیر بیشتری بر آن‌ها می‌گذارند.
• موضوع فیلم: فیلم‌هایی که به مسائل جهانی می‌پردازند (مانند حقوق بشر، محیط زیست، فقر و جنگ) می‌توانند آگاهی را افزایش دهند و مخاطبان را به تفکر و عمل وادار کنند.
• توزیع و دسترسی: فیلم‌هایی که به طور گسترده توزیع می‌شوند و به راحتی در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرند، تأثیر بیشتری خواهند داشت.
• بستر فرهنگی: تأثیر یک فیلم به بستر فرهنگی و سیاسی که در آن به نمایش درمی‌آید نیز بستگی دارد.

برای مثال فیلم‌های مستند مانند “یک حقیقت ناراحت‌کننده” (An Inconvenient Truth) درباره تغییرات آب و هوایی، توانسته‌اند آگاهی عمومی را در مورد این مسئله افزایش دهند و سیاستمداران را به اتخاذ تدابیر جدی‌تر ترغیب کنند.

رویکرد کشورهای مختلف به استفاده از سینما به عنوان ابزار قدرت نرم چه تفاوت‌هایی دارد؟

در زمینه رویکرد کشورهای مختلف به استفاده از سینما به عنوان ابزار قدرت نرم نمی توان گفت همه کشورها یک نگاه و رویکرد مشترک را دارند چرا که از نظر کاررد و عملکرد و نوع نگاه دولت و حکومت­ها به سینما تفاوت وجود دارد. برای مثال هالیوود عمدتا مبتنی بر بخش خصوصی است و هدف اصلی بخش خصوصی در کنار کسب سود، اقتدار امریکا و تخریب فرهنگ و تمدن های رقیب در دستور کار قرار گرفته است. با این حال، فیلم‌های هالیوودی به طور غیرمستقیم ارزش‌های آمریکایی را ترویج می‌کنند و تصویر آمریکا را در سطح جهانی بهبود می‌بخشند. سینمای چین به نظر می رسد در جهت دهی به قدرت ملی و ارتقای آن شاید بتوان گفت بیشتر تحت حمایت دولت قرار دارد و هدف اصلی آن ترویج ارزش‌های سوسیالیستی و تقویت حس غرور ملی است. مزیت این رویکرد، کنترل دولت بر محتوای فیلم‌ها و هماهنگی با اهداف سیاست خارجی است.

با توجه به ظرفیت‌های سینمای ایران ، تا چه میزان می‌تواند در خدمت دیپلماسی فرهنگی ایران قرار گیرد؟

سینمای ایران همواره برگرفته از فرهنگ و تمدن خویش بوده و هست و با توجه به ظرفیت‌های خود (جوایز بین‌المللی، تنوع ژانرها، پرداختن به مسائل اجتماعی)، می‌تواند نقش مهمی در دیپلماسی فرهنگی ایران ایفا کند. کسب جوایز متعدد در جشنواره‌های بین‌المللی، نشان‌دهنده کیفیت بالای سینمای ایران و توانایی آن در جذب مخاطبان جهانی است. سینمای ایران در ژانرهای مختلف (درام، کمدی، مستند، تاریخی) فعالیت می‌کند و می‌تواند مخاطبان مختلف را جذب کند. فیلم‌های ایرانی اغلب به مسائل اجتماعی مهم می‌پردازند و می‌توانند آگاهی را افزایش دهند و به ترویج ارزش‌های انسانی کمک کنند همه این ظرفیت­ها در خدمت ارتقای منافع ملی و بین المللی ایران قرار دارد و در صورت هدایت بهتر و کارآمدتر می­توان با استفاده از ابزار سینما در سراسر جهان به خصوص در میان ملت­های که دارای اشتراکات فرهنگی هستیم دیپلماسی فرهنگی را مقوم تر نماییم. به طور کلی سینمای ایران این ظرفیت را دارد که به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای دیپلماسی فرهنگی، نقشی کلیدی در ترویج قدرت نرم کشورها ایفا نماید. این هنر تصویری، با روایت داستان‌های ملی و نمایش فرهنگ، تاریخ و ارزش‌های ملت، می‌تواند تصویر مثبتی از کشور در ذهن افکار عمومی جهانی ایجاد کند. سینما همچنین بستری برای ایجاد درک متقابل بین فرهنگ‌هاست و از طریق نمایش مسائل انسانی مشترک، به کاهش تنش‌های بین‌المللی و تقویت روابط فرهنگی کمک می‌کند. در عصر جهانی‌شدن، سینمای ایران می­تواند با دسترسی گسترده و نفوذ عمیق خود، ابزاری بی‌بدیل برای تقویت هویت ملی و پیشبرد اهداف سیاست خارجی محسوب شود.

انتهای مطلب

آخرین بروز رسانی : ۱۴۰۴-۰۹-۲۴ خواندن این مطلب 6 دقیقه زمان میبرد