ژاپن و نقش میانجی‌گرانه در روابط ایران با غرب

ژاپن در زمره کشورهایی قرار می‌گیرد که به‌طور سنتی روابطی دوستانه و متوازن با جمهوری اسلامی ایران داشته است. این کشور، با وجود پیوندهای راهبردی عمیق با ایالات متحده آمریکا و قرار گرفتن در بلوک غرب، همواره کوشیده است در بزنگاه‌های حساس، ایران را به سمت کاهش تنش و دستیابی به توافقی قابل قبول با غرب سوق دهد.

در همین چارچوب، وزیر امور خارجه ژاپن اخیراً از ایران خواسته است به روند مذاکرات بازگردد و همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر گیرد. رویکردی که ریشه در تجربه تاریخی ژاپن دارد؛ کشوری که با وجود تحمل یکی از سنگین‌ترین ضربات نظامی تاریخ در جریان جنگ جهانی دوم، امروز سیاست خارجی خود را بر پایه اجتناب از جنگ، توسعه پایدار و دیپلماسی فعال بنا نهاده است. از این منظر، ژاپن تلاش می‌کند ایران را نیز از ورود به چرخه ویرانی و جنگی فراگیر دور نگه دارد.

ایران و ژاپن، از نظر تاریخی، نقاط اشتراک قابل توجهی در مسیر توسعه دارند. آغاز فرآیند نوسازی در ژاپن به دوران میجی و در ایران به عصر اصلاحات امیرکبیر بازمی‌گردد. با این حال، برخلاف ژاپن که مسیر توسعه را به‌صورت تدریجی و منسجم ادامه داد، ایران به شکلی شتاب‌زده وارد منازعات بین‌المللی میان قدرت‌های بزرگ شد؛ نزاع‌هایی که پیش از دستیابی به حداقلی از توسعه سیاسی و اقتصادی، کشور را درگیر هزینه‌های سنگین کرد.

نوشته های مشابه

• اتهام زنی میشل (رئیس شورای اروپا) در نیویورک به ایران ۱۴۰۳-۰۷-۰۳
• ساعت کاری ادارات تغییر می‌کند! + جزئیات ۱۴۰۴-۰۶-۰۷

امروز نیز ایران هم‌زمان با تحریم‌های گسترده و سایه فزاینده جنگ، در شرایطی پیچیده قرار دارد. در چنین وضعیتی، برخی بازیگران بین‌المللی از جمله ژاپن می‌کوشند نقش بازدارنده‌ای در برابر تشدید بحران ایفا کنند. این در حالی است که خود ژاپن نیز در شرق آسیا با تنش‌هایی جدی، به‌ویژه در پرونده تایوان و رقابت راهبردی با چین، مواجه است. با وجود آنکه ایران به‌عنوان متحد استراتژیک چین شناخته می‌شود، ژاپن همچنان تلاش دارد مانع از کشیده شدن ایران به یک رویارویی نظامی گسترده شود.

پیش از این نیز، شینزو آبه، نخست‌وزیر فقید ژاپن، کوشیده بود میان ایران و دولت دونالد ترامپ نقش میانجی را ایفا کند. با این حال، ایران با استناد به غیرقابل‌اعتماد بودن رئیس‌جمهور وقت آمریکا، هرگونه مذاکره یا تبادل پیام را رد کرد. این اقدام ژاپن را می‌توان دومین یا حتی چندمین تلاش توکیو برای گشودن مسیر تعامل ایران با جهان دانست؛ تلاشی که این‌بار در شرایطی دشوارتر و با مواضع سخت‌تر دو طرف، یعنی ایران و آمریکا، دنبال می‌شود.

در وضعیت کنونی، خاورمیانه بیش از هر زمان دیگری به انباری از باروت شباهت دارد. طرف‌های درگیر در نوعی «صلح مسلح» به سر می‌برند؛ صلحی شکننده که در آن هیچ‌یک از بازیگران به دیگری اعتماد ندارد. بسیاری از تحلیلگران، وقوع یک درگیری مستقیم میان ایران و اسرائیل را محتمل و حتی اجتناب‌ناپذیر می‌دانند. در چنین شرایطی، نقش میانجی‌های سنتی مانند عمان نیز کمرنگ‌تر شده و بازیگرانی چون ژاپن و عربستان سعودی وارد میدان دیپلماسی شده‌اند.

ژاپن، با تکیه بر نفوذ و ظرفیت بالای خود در ارتباط با ایالات متحده، می‌کوشد ایران را به سمت مذاکره‌ای سازنده سوق دهد. این تلاش، ریشه در تجربه تاریخی ژاپن دارد؛ کشوری که حمله به پرل هاربر در دوران نخست‌وزیری هیدکی توجو را یک خطای راهبردی بزرگ می‌داند و بهای آن را به‌خوبی پرداخته است. توکیو اکنون می‌کوشد مانع از آن شود که ایران نیز مسیری مشابه را طی کند و متحمل خسارت‌های جبران‌ناپذیر شود.

در مقابل، شواهد حاکی از آن است که آمریکا و اسرائیل با تدارک تسلیحات پیشرفته، سناریوی یک جنگ فرسایشی و طولانی‌مدت ـ فراتر از درگیری‌های کوتاه‌مدت ـ را مدنظر قرار داده‌اند؛ جنگی که هدف آن، زیرساخت‌های حیاتی ایران خواهد بود. در چنین فضایی، دیپلماسی فعال ژاپن را می‌توان آخرین تلاش‌ها برای مهار بحران و جلوگیری از ورود منطقه به مرحله‌ای بی‌بازگشت ارزیابی کرد.

آخرین بروز رسانی : ۱۴۰۴-۰۹-۲۴ خواندن این مطلب 2 دقیقه زمان میبرد